[...] Η μελέτη της ιστορίας των Σλάβων γειτόνων μας για πολλά έτη αποτελούσε σκοτεινό σημείο, γι` αυτό και με την παρούσα μελέτη γίνεται μια απόπειρα ερμηνευτικής ανάλυσης και γενικότερης συστηματοποίησης των βυζαντινό/σλαβικών και μουσουλμανικών σχέσεων σε ένα χώρο που για χίλια και πλέον χρόνια διεδραμάτισε σπουδαίο πολιτισμικό και κοινωνικό ρόλο.

Η μελέτη της ιστορίας των γειτονικών βαλκανικών λαών μαζί με την ιστορία των Τούρκων, των Αράβων και των Περσών, βοηθάει να εισαχθούμε σε μια ευρύτερη οπτική της ιστορίας, που περιλαμβάνει όλους τους ιστορικούς γείτονες της Χώρας μας.

Επίσης η συγκριτική ανάλυση των στοιχείων που απαντούνται από τον βυζαντινό πολιτισμό στον σλαβικό και ισλαμικό πολιτισμό είναι πολύ επίκαιρη και χρήσιμη.

Από δε την διπλή πνευματική υπόσταση του Βυζαντίου, εννούμε την θρησκευτικοπολιτική και την αρχαιοελληνική (ή αλλιώς από τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό του βυζαντίου), οι ανερχόμενοι πολιτισμοί των Σλάβων και του Ισλάμ μπόρεσαν να διαμορφώσουν τις δικές τους πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και κατευθύνσεις. Οι Σλάβοι αποδέχθηκαν το πολιτισμικό μεγαλείο του Χριστιανισμού και της Ορθοδοξίας, ενώ το Ισλάμ δέχθηκε επιρροές από το αρχαιοελληνικό και κοσμοπολίτικο υπόστρωμα των Βυζαντινών.

Οι οθωμανικές κατακτήσεις επέφεραν ολοσχερή πολιτική καταστροφή στη ζωή των βαλκανικών λαών, αλλά το βυζαντινό πνεύμα διασώθηκε μέχρι την εμφάνιση των νεότερων βαλκανικών κρατών. Ο βυζαντινός πολιτισμός διασώθηκε και επιβίωσε χάριν της Ορθοδοξίας.

Κι εδώ οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η μελέτη αυτή είδε το φως της δημοσιότητας χάριν της προτροπής εκλεκτών φίλων στο χώρο της έρευνας. Εάν λοιπόν ο ελληνο/βυζαντινός πολιτισμός βρεθεί να έχει έμμετρο λόγο άμουσο, δίχως να έχει αισθητική επίδραση, τότε δεν μπορούμε να μιλούμε για πολιτισμό αλλά μόνο για ιδεολογία, η οποία δεν θα είναι κατ` ουσία αυθεντική. Εάν υπάρχει λοιπόν μια τέτοια ιδεολογία τότε αυτή αποτελεί αντικείμενο έρευνας της ιστορίας των Σλάβων και συγκεκριμένα του ελληνο/βυζαντινού πολιτισμού ως αναμορφωτικής επιστήμης. Αποτελεί πράγματι σπουδαίο ενδιαφέρον η έρευνα για την γλώσσα και τον πολιτισμό, για τα είδη που εμφανίζονται και τον συσχετισμό τους με το ιστορικό παρελθόν και την σημασιολογία τους για το μέλλον, στον όμορο χώρο της καλής γειτονίας και της ιστορικής αυτοσυνειδησίας.

Από τον τόπο της θανατώσεως του μεγάλου οραματιστή της βαλκανικής κοινοπολιτείας Ρήγα Φεραίου, διαβιώντας και ερευνώντας σ` αυτόν τον τόπο από το 1987.

(από τα γενικά εισαγωγικά του συγγραφέα)