Η ιστορία της χαρτογραφίας, όχι ως τεχνικής φύσεως μελέτη του χαρτογραφικού τεκμηρίου, αλλά ως ερμηνευτική ανασύσταση του συνολικού ιστορικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος που συμπυκνώνεται σε αυτό, αποτέλεσε έναν από τους άξονες της έρευνας του νέου ελληνισμού που συντελείται στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών εδώ και δύο τουλάχιστον δεκαετίες. Με μια πολύ πραγματική έννοια ο επιβλητικός όσο και καλαίσθητος τόμος της Ιστορίας της χαρτογραφίας του ελληνικού χώρου αποτελεί το επιστέγασμα και τη δικαίωση αυτής της ερευνητικής διαδρομής. Χάρη στο μόχθο, τις ευφάνταστες και ευρηματικές αναζητήσεις και την ευαισθησία του Γιώργου Τόλια και των συνεργατών του το πρόγραμμα της γεωγραφικής παιδείας και ιστορικής χαρτογραφίας του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών προβαίνει σε μια εντυπωσιακή κατάθεση εν σχέσει προς τη σημασία, το ιστορικό βάθος και το εύρος ενός ερευνητικού αντικειμένου που εύκολα μπορεί να διολισθήσει προς τον ερασιτεχνισμό ή τον απερίσκεπτο συλλεκτισμό, αν δεν πλαισιώνεται από την ενδεδειγμένη ιστορική και φιλολογική παιδεία και αν δεν διεκπεραιώνεται με την αναγκαία επαγγελματική εξειδίκευση.
Όλες αυτές τις προδιαγραφές πληροί με απόλυτη επάρκεια η έκδοσή μας. Αναδεικνύει τη χαρτογραφία και την ιστορία της ως τμήμα αναπόσπαστο και αποκαλυπτικό αντικατοπτρισμό της ανέλιξης της ευρωπαϊκής παιδείας. Εντοπίζει τις ρίζες του φαινομένου στον ουμανισμό της Αναγέννησης και καθιστά αυτή την ουμανιστική συνιστώσα το συνεκτικό νήμα της αφήγησης που διαπλέκει την ανέλιξη της επιστημονικής αντίληψης του κόσμου στην Ευρώπη των πρώιμων νέων χρόνων με τη σταδιακή πνευματική απελευθέρωση της ευρωπαϊκής κοινωνίας που κορυφώνεται με τον Διαφωτισμό. Η χαρτογραφία του ελληνικού χώρου, οι αναβαθμοί και οι διακυμάνσεις της αποκαθίστανται στις σελίδες που ακολουθούν ως τμήμα αυτής της ευρύτερης πολιτισμικής ιστορίας. Αυτό κατά την κρίση μου συνιστά την ουσιώδη συνεισφορά του ανά χείρας τόμου. Η αφήγηση εξιστορεί τη διάπλαση της εικόνας της Ελλάδας των νέων χρόνων και τα χαρτογραφικά τεκμήρια καθιστούν την εικόνα ορατή και καταληπτή. Ο αναγνώστης του έργου θα κατανοήσει και θα προσλάβει εμπειρικά χάρη στην πλούσια χαρτογραφική τεκμηρίωση πολύπλοκα φαινόμενα διανοητικών αλλαγών και μεταπλάσεων που μια αφηρημένη λεκτική αφήγηση θα δυσκολευόταν να αποδώσει αποτελεσματικά. [...]

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]