Στην νέα έκδοση της Astbooks «ΕΝΙΑΙΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ (Ν.4387/2016) 2020», εκτός από τις προσθήκες, τροποποιήσεις και αντικαταστάσεις που επήλθαν με το ν. 4670/2020 (ΦΕΚ Α’ 43/28.2.2020), η ανάλυση κάθε άρθρου έχει εμπλουτιστεί με όλες τις εγκυκλίους που εκδόθηκαν εντός του 2019 και εξακολουθούν να ισχύουν.

Επίσης, έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στα ζητήματα:

• Απασχόλησης συνταξιούχων
• Συντάξεις λόγω θανάτου
• Καθώς και σε θέματα ασφάλισης:
• μισθωτής απασχόλησης
• ελευθέρων επαγγελματιών και αυτοαπασχολουμένων
• αμειβομένων με Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών («Μπλοκάκι»)
• αγροτών – εργατών γης

Τέλος, όσον αφορά τη δομή του παρόντος βιβλίου περιλαμβάνει τα εξής:

• Ισχύον άρθρο σύμφωνα με το ν. 4670/2020
• Ιστορικό τροποποιήσεων
• Πίνακας με όλες τις προσθήκες, διαγραφές και αντικαταστάσεις διατάξεων
• Κατ’ άρθρο ανάλυση με πλούσια θεματολογία
• Αριθμητικά παραδείγματα – Ειδικές περιπτώσεις
• Πίνακες Πακέτων Κάλυψης

Το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελλάδα αποτελεί αντικείμενο διεκδικήσεων, παρεμβάσεων και διαρκών μεταβολών από τα πρώτα χρόνια της θέσπισής του. Ως μείζον διαρθρωτικό ζήτημα της εθνικής οικονομίας και της ελληνικής κοινωνίας άρχισε να απασχολεί την πολιτεία αμέσως σχεδόν μετά την ουσιαστική εφαρμογή του θεσμού των κοινωνικών ασφαλίσεων με τον α.ν. 1846/51.

Ήδη η πρώτη επιτροπή που συστάθηκε στο Υπουργείο Συντονισμού το 1952 είχε επισημάνει το μεγάλο πρόβλημα του ασφαλιστικού συστήματος και την ανάγκη να ληφθούν «άμεσα» μέτρα. Στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε πολυάριθμες προσπάθειες έχουν καταβληθεί για την επίλυση του ασφαλιστικού ζητήματος. Η μελέτη του 1959, οι μελέτες της περιόδου του 1980, η μελέτη της επιτροπής Φακιολά του 1990, οι μελέτες της επιτροπής Βακαλόπουλου του Υπουργείου Απασχόλησης του 1994, η μελέτη της επιτροπής Σπράου, η μελέτη Βρετανικού αναλογιστικού οίκου, οι μελέτες της ΓΣΕΕ, η επιτροπή Αναλυτή, οι εκθέσεις του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας, συνόδευαν και αποτελούσαν τη νομιμοποιητική βάση κάθε κυβερνητικής προσπάθειας για τροποποίηση του ασφαλιστικού νόμου και την προσπάθεια επίλυσης του ελληνικού παράδοξου με τους 327 φορείς κύριας και επικουρικής ασφάλισης που λειτουργούσαν το έτος 1990. Η διαδικασία των ενοποιήσεων ξεκίνησε με την ψήφιση του ν. 2084/1992 με τον οποίο πραγματοποιήθηκαν οργανωτικές παρεμβάσεις στην διοικητική δομή του συστήματος με την τεχνική των ενοποιήσεων και συγχωνεύσεων των ασφαλιστικών οργανισμών. Ακολούθησαν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του ν. 2676/1999 (Α`1), του ν. 3029/2002 (Α’160), του ν. 3655/2008 (Α`58), και του ν. 3863/2010 (Α’ 115) οι οποίοι παρά τα μεμονωμένα θετικά μέτρα των πρώτων μεγάλων ενοποιήσεων δεν επέτυχαν να λύσουν το ζήτημα. Στη συνέχεια, ακολούθησε ο ν. 4387/2016 (Α’ 85), με τον οποίο δημιουργήθηκε ο Ενιαίος Φορέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Ε.Φ.Κ.Α.) χωρίς να επιφέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Με την μεταρρυθμιστική τομή του ν. 4670/2020 (ΦΕΚ Α’ 43/28.2.2020) επιχειρείται η δημιουργία του Ηλεκτρονικού Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-Ε.Φ.Κ.Α.) και ολοκληρώνεται οριστικά η μεγαλύτερη διοικητική και οργανωτική ενοποίηση, καθώς ενοποιούνται όλοι οι ασφαλιστικοί φορείς απονομής σύνταξης και εφάπαξ παροχής. Τα τελευταία δέκα έτη, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης το κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα της χώρας πέραν των διαχρονικών του παθογενειών (κατακερματισμός των φορέων) αποτέλεσε το μεγάλο θύμα των νέων συνθηκών εξαιτίας της εισφοροδιαφυγής, της μαζικής ανεργίας, της μετανάστευσης ενός μεγάλου παραγωγικού δυναμικού στο εξωτερικό, του έντονου δημογραφικού ζητήματος και της εν γένει οικονομικής ύφεσης.

Mε την μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος από το ν. 4670/2020 (ΦΕΚ Α’ 43/28.2.2020) δημιουργείται ένα νέο, ψηφιακό και αποτελεσματικό ασφαλιστικό σύστημα, το οποίο καταρχάς ευθυγραμμίζεται με τις συνταγματικές αρχές, αποκαθιστά τη δικαιοσύνη, ενισχύει τον ανταποδοτικό χαρακτήρα του συστήματος και ακυρώνει το δυσανάλογο οικονομικό βάρος που επιβλήθηκε σε ένα σημαντικό παραγωγικό και δημιουργικό κομμάτι της ελληνικής οικονομίας. Σε ευθυγράμμιση με τις πρόσφατες αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας επανασχεδιάζεται το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη της οικονομίας.

Οι βασικοί άξονες της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης είναι οι εξής:

• Το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας μεταβαίνει σε νέα εποχή καθώς δημιουργείται για πρώτη φορά ένας Εθνικός φορέας ασφάλισης, ο e-Εθνικός Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (e-Ε.Φ.Κ.Α.), στον οποίο εντάσσεται και το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ παροχών (Ε.Τ.Ε.Α.Ε.Π.). Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται οργανωτική και διοικητική ενοποίηση, διατηρώντας τη λογιστική αυτοτέλεια των επί μέρους κλάδων (κύριας σύνταξης, επικουρικής ασφάλισης, εφάπαξ παροχής). Ταυτόχρονα, προωθείται η ενοποίηση της βάσης των ασφαλιστικών δεδομένων και επιτυγχάνεται η ψηφιοποίηση όλων των λειτουργιών της κοινωνικής ασφάλισης εξασφαλίζοντας αποτελεσματικότερες και ταχύτερες υπηρεσίες προς τους πολίτες. H ενοποίηση της βάσης των ασφαλιστικών δεδομένων επιτρέπει την ψηφιοποίηση όλων των λειτουργιών της κοινωνικής ασφάλισης και συνεπακόλουθα την εύκολη διαχείρισή της. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αντιμετωπίζεται το ισχυρό έλλειμμα εμπιστοσύνης των ασφαλισμένων που διέπονται από διαρκή ανησυχία για τη διαδικασία απονομής της σύνταξης. Εκσυγχρονίζεται, εξορθολογίζεται και βελτιώνεται η διαδικασία από το στάδιο της αίτησης έως το στάδιο της έκδοσης συνταξιοδοτικής απόφασης. Επιτυγχάνεται η άμεση και ταυτόχρονη απονομή όλων των παροχών (κύρια σύνταξη, επικουρική σύνταξη και εφάπαξ) και θεσπίζεται για πρώτη φορά στην ιστορία του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας μας η ψηφιακή σύνταξη που αποσκοπεί να αποτελέσει εμβληματική μεταρρύθμιση προς την κατεύθυνση αφενός της αναβάθμισης λειτουργίας του e-Ε.Φ.Κ.Α. και αφετέρου της ελαχιστοποίησης του απαραίτητου χρόνου για την ολοκλήρωση των διοικητικών διαδικασιών που απαιτούνται για την απονομή της σύνταξης.
• Ο ψηφιακός μετασχηματισμός του συστήματος επιχειρεί να αποτελέσει το αντίδοτο στην γραφειοκρατική δομή της κοινωνικής ασφάλισης. Ειδικότερα, η κοινωνική ασφάλιση πέρα από το ουσιαστικό της περιεχόμενο εμπεριέχει και μια διαδικαστική διάσταση η ενίσχυση της οποίας δύναται να συμβάλλει στην ουσιαστική ενδυνάμωση του συστήματος. Για τους αυτοτελώς απασχολούμενους, ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες υιοθετείται ένα καινοτόμο και ανταποδοτικό σύστημα ελεύθερης και ευέλικτης επιλογής ασφαλιστικών εισφορών. Θεσπίζονται έξι κατηγορίες εισφορών (από το πρώτο κατώτατο έως έκτο ανώτατο), αποσυνδεδεμένες από το εισόδημα, από τα έτη ασφάλισης (κλάσεις) και από τον κατώτατο μισθό. Παρέχεται ελευθερία και ευελιξία στον κάθε ασφαλισμένο να επιλέγει το επίπεδο των εισφορών που θα καταβάλλει, το οποίο θα μπορεί να το διαφοροποιεί ετησίως ανάλογα με την οικονομική του δυνατότητα και την προσδοκία του για μελλοντική σύνταξη. Η επιλεγείσα ασφαλιστική κατηγορία καθορίζει και το επίπεδο των μελλοντικών συντάξιμων αποδοχών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, διευκολύνεται ο επιχειρησιακός σχεδιασμός των επαγγελματιών σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζοντα και ενθαρρύνεται η ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων τους.
• Το κατώτατο επίπεδο εισφορών κύριας σύνταξης καθορίζεται σε τέτοιο ύψος ώστε η συνολική παροχή κύριας σύνταξης για σαράντα (40) έτη ασφάλισης, να διασφαλίζει επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης και επαρκούς ανταποδοτικότητας. Η κατώτατη εισφορά που θεσπίζεται, κρίνεται αναγκαία για την παροχή με σαράντα (40) έτη ασφάλισης, μηνιαίου ποσού συνολικής κύριας σύνταξης στο συνταξιούχο, η οποία επιτρέπει αξιοπρεπή διαβίωση εξασφαλίζοντας τους όρους όχι μόνο της φυσικής υπόστασης, αλλά και της συμμετοχής στην κοινωνική ζωή της χώρας.
• Για τους νέους ασφαλισμένους (ασφαλισμένοι στο πρώην ΕΤΑΑ, πρώην ΟΑΕΕ με έως πέντε έτη ασφάλισης) θεσπίζεται χαμηλότερο επίπεδο εισφορών. Ο κάθε ασφαλισμένος επιλέγει ελεύθερα το επίπεδο των εισφορών του για το επόμενο έτος. Η επιλογή του επιπέδου των εισφορών καθορίζει και το επίπεδο των συντάξιμων αποδοχών και της μελλοντικής σύνταξης.
• Οι εισφορές κύριας σύνταξης προσαυξάνονται όσο υψηλότερη είναι η επιλεγείσα ασφαλιστική κατηγορία μέσω των συντελεστών αναπλήρωσης, ενώ οι εισφορές υγείας διατηρούνται σταθερές από τη δεύτερη κατηγορία και άνω. Η καινοτόμος αυτή παρέμβαση δημιουργεί ισχυρά κίνητρα για την ένταξη μεγαλύτερου αριθμού ασφαλισμένων σε ανώτερο του δεύτερου επιπέδου εισφορών. Η προσαύξηση του ασφαλίστρου κύριας σύνταξης καθιστά τις ανώτερες κατηγορίες εισφορών περισσότερο ελκυστικές, διότι οι αυξημένες εισφορές που καταβάλλει ο ασφαλισμένος ενισχύουν την ανταποδοτική παροχή, ήτοι τη μελλοντική σύνταξη.
• Για τους αγρότες εφαρμόζονται οι ίδιες βασικές αρχές με τους ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους (αποσύνδεση εισφορών από το εισόδημα και τα χρόνια ασφάλισης).
• Για τους μισθωτούς, υλοποιείται σταδιακή μείωση των ασφαλιστικών εισφορών έως πέντε (5) ποσοστιαίες μονάδες, αρχής γενομένης από τον Ιούνιο 2020 κατά 0,9 ποσοστιαίες μονάδες με έναρξη εφαρμογής τον Ιούνιο του 2020, επιδιώκοντας μέσω της μείωσης του μη μισθολογικού κόστους εργασίας, την ενθάρρυνση νέων προσλήψεων, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση της συνολικής απασχόλησης.
• Για τους συνταξιούχους, ενισχύεται ο βαθμός ανταποδοτικότητας, μέσα από την προσαρμογή των ποσοστών αναπλήρωσης των κύριων συντάξεων, ενώ οι επικουρικές συντάξεις με βάση την εκπονηθείσα αναλογιστική μελέτη συνεχίζουν να καταβάλλονται από 1η Οκτωβρίου 2019 στο ύψος του ποσού που είχαν διαμορφωθεί σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις στις 31.12.2014, το δε καταβαλλόμενο προ φόρου ποσόν δεν μπορεί να υπολείπεται του προ φόρου καταβαλλόμενου ποσού στις 30 Σεπτεμβρίου 2019.
• Θεσπίζεται προαιρετική υπαγωγή στην ασφάλιση για λήψη επικουρικής και εφάπαξ παροχής, για όσους ασφαλισμένους δεν προβλέπεται εκ του νόμου σχετική υποχρέωση.
• Επιπροσθέτως, θεσμοθετούνται τρεις (3) κατηγορίες ελεύθερης επιλογής εισφορών για την επικουρική και αντίστοιχα τρεις (3) κατηγορίες ελεύθερης επιλογής εισφορών για το εφάπαξ. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ενισχύεται το εισόδημα του ασφαλισμένου κατά την αποχώρηση από την ενεργό απασχόληση, διασφαλίζοντας παράλληλα την ανταποδοτικότητα των εισφορών που καταβλήθηκαν λόγω της εφαρμογής του συστήματος νοητής κεφαλαιοποίησης και τήρησης ατομικών λογαριασμών για τις εισφορές που καταβάλλονται.
• Τέλος, απαλείφεται η προϋπόθεση της ύπαρξης ελάχιστου χρόνου ασφάλισης για την θεμελίωση αυτοτελούς δικαιώματος εφάπαξ παροχής,. Με την επί της ουσίας κατάργηση του ελάχιστου χρόνου ασφάλισης για την θεμελίωση αυτοτελούς δικαιώματος εφάπαξ παροχής αφενός επιτυγχάνεται η ενιαία αντιμετώπιση των ασφαλισμένων, αφετέρου το μέτρο αυτό έχει θετικό πρόσημο για όλους τους ασφαλισμένους του Ταμείου, ανεξάρτητα σε ποιον εντασσόμενο φορέα ήταν αυτοί ασφαλισμένοι και σε κάθε περίπτωση απλοποιεί και συντομεύει την διαδικασία απονομής της εν λόγω παροχής ιδίως σε περιπτώσεις ασφαλισμένων με διαδοχική ασφάλιση.