Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης:

Μια κριτική εισαγωγή:

Christian Fuchs

Μετάφραση: Πετρίδης, Πέτρος

Επιστημονική επιμέλεια: Πετρίδης, Πέτρος

Κυκλοφορεί

ISBN: 978-618-5289-87-4

Ροπή Εκδόσεις, Θεσσαλονίκη, 9/2023

1η έκδ., Ελληνική, Νέα

€ 28.09 (περ. ΦΠΑ 6%)

Βιβλίο, Χαρτόδετο

23 x 16 εκ, 632 σελ.

τ. 1 από 1

Περιγραφή

Η κατανόηση φαινομένων και διαδικασιών που αναδύονται στο πλαίσιο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί, σήμερα, επιτακτική ανάγκη. Χρειαζόμαστε μορφές κριτικής γνώσης που θα μας βοηθήσουν να συλλάβουμε τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις αυτού του πολύπλοκου ψηφιακού τοπίου. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να προβούμε σε τεκμηριωμένες κρίσεις σχετικά με το τι συμβαίνει στον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και γιατί.

Δείχνοντας στον αναγνώστη πώς να θέτει τα σωστά είδη ερωτημάτων σχετικά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Christian Fuchs μας οδηγεί σε ένα ταξίδι κριτικής σκέψης και γνώσης, εμβαθύνοντας σε μελέτες περίπτωσης σχετικά με την Google, το Facebook, το Twitter, το Weibo, τη Wikipedia κ.ο.κ. Το αποτέλεσμα είναι η αποκάλυψη των δομών και των σχέσεων εξουσίας που βρίσκονται στο επίκεντρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Το βιβλίο αυτό συνιστά έναν απαραίτητο, κριτικό οδηγό για όλους τους φοιτητές και τις φοιτήτριες των σπουδών των νέων μέσων, της κοινωνιολογίας και όλων εκείνων των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών που εμπλέκονται με την κριτική μελέτη της σύγχρονης ψηφιακής συνθήκης. Οι αναγνώστες/τριες δεν θα δουν ποτέ ξανά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τον ίδιο τρόπο.

Περιεχόμενα

Εισαγωγή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

ΜΕΡΟΣ 1ο

ΒΑΣΕΙΣ

1. Τι είναι μια κριτική εισαγωγή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;. . . . . . . .25

Βασικά ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

1.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

1.2 Τι είναι η κριτική σκέψη και γιατί έχει σημασία;. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

1.3 Τι είναι η κριτική θεωρία; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

1.4 Προσεγγίσεις της κριτικής θεωρίας. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53

2. Τι είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Βασικά ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57

2.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57

2.2 Ιστός 2.0 και μέσα κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59

2.3 Η αναγκαιότητα της κοινωνικής θεωρίας για

την κατανόηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62

2.4 Εξηγώντας τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης με

τους Durkheim, Weber, Marx και Tönnies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73

2.5 Ένα μοντέλο επικοινωνίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . . . .81

2.6 Οι αλλαγές της ψηφιακής επικοινωνίας στην κρίση

του κορονοΐου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83

2.7 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90

3. Καπιταλισμός των μεγάλων δεδομένων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93

Fuchs_SocialMedia.indd 7

3.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

3.2 Μεγάλα δεδομένα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94

3.3 Καπιταλισμός των μεγάλων δεδομένων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96

3.4 Τα προβλήματα του καπιταλισμού

των μεγάλων δεδομένων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104

3.5 Εναλλακτικές στον καπιταλισμό

των μεγάλων δεδομένων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112

3.6 Ο ψηφιακός θετικισμός των μεγάλων δεδομένων: η έρευνα στα μέσα

κοινωνικής δικτύωσης ως αναλυτική των μεγάλων δεδομένων

και υπολογιστική κοινωνική επιστήμη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117

3.7 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125

ΜΕΡΟΣ 2ο

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

4. Η εξουσία και η πολιτική οικονομία των μέσων

κοινωνικής δικτύωσης. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129

4.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130

4.2 Τα όρια της συμμετοχής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . . . . . .131

4.3 Ο κύκλος της συσσώρευσης του κεφαλαίου . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143

4.4 Συσσώρευση κεφαλαίου και μέσα κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . . . . . . .146

4.5 Ο διεθνής καταμερισμός της ψηφιακής εργασίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157

4.6 Η ψηφιακή εργασία στο Facebook, η δουλική εργασία και

η οικιακή εργασία: Ομοιότητες και διαφορές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169

4.7 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183

5. Google: καλή ή κακή μηχανή αναζήτησης; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185

5.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186

5.2 Η πολιτική οικονομία της Google . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187

5.3 Googology: Google και Ιδεολογία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197

5.3 Εργασία στη Google . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .201

5.3 Google: Θεός και Σατανάς σε μια εταιρεία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .208

5.6 Η Google και το κράτος: Μονοπωλιακή δύναμη και φοροαποφυγή. . . . . .213

5.7 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226

Fuchs_SocialMedia.indd 8

6. Facebook και WhatsApp: Επιτήρηση στην εποχή

των ψευδών ειδήσεων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .229

Βασικά ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .229

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .229

6.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .229

6.2 Η πολιτική οικονομία του Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230

6.3 Η πολιτική οικονομία του Whatsapp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236

6.4 Το Facebook και η ιδεολογία του like . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .239

6.5 Το σκάνδαλο της Cambridge Analytica: Ψευδείς ειδήσεις

στο Facebook . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243

6.6 Καπιταλισμός της επιτήρησης; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .273

6.7 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .276

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .277

7. Καπιταλισμός των επηρεαστών: πραγμοποιημένη συνείδηση

στην εποχή του Instagram, του Youtube και του Snapchat . . . . . . . . . . . .281

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281

7.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281

7.2 Η πολιτική οικονομία του καπιταλισμού των επηρεαστών . . . . . . . . . . . . .285

7.3 Η ιδεολογία του καπιταλισμού των επηρεαστών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .299

7.4 Τα προβλήματα του καπιταλισμού των επηρεαστών . . . . . . . . . . . . . . . . . .316

7.5 Σοσιαλιστές επηρεαστές . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .320

7.6 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .324

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .326

8. Twitter και Δημοκρατία: Μια νέα δημόσια σφαίρα; . . . . . . . . . . . . . . . . . .329

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .329

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .329

8.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330

8.2 Η πολιτική οικονομία του Twitter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331

8.3 Η έννοια της δημόσιας σφαίρας του Habermas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .335

8.4 Πολιτική επικοινωνία στο Twitter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .348

8.5 Μη πολιτισμένη επικοινωνiα στο Twitter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .359

8.6 @JÜRGENHABERMAS #TWITTER #PUBLICSPHERE . . . . . . . . . . . . . . .364

8.7 Κοινωνικά κινήματα και πολιτικά κόμματα στην ψηφιακή εποχή . . . . . . . .366

8.8 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .377

9. Δεξιός αυταρχισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . . . . . . . . .379

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379

9.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379

Fuchs_SocialMedia.indd 9

9.2 Δεξιός αυταρχισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .386

9.3 Αυταρχική ηγεσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . .395

9.4 Εθνικισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400

9.5 Το σχήμα «Φίλος/Εχθρός» στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης . . . . . . . . . .404

9.6 Βία και μιλιταριστική πατριαρχία στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης . . . . .407

9.7 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .412

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413

10. Weibo: Εξουσία, ιδεολογία και κοινωνικοί αγώνες στην Κίνα . . . . . . . . .417

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417

10.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417

10.2 Η πολιτική οικονομία του Weibo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .422

10.3 Weibo και ιδεολογίες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. . . . . . . . . . . . . .426

10.4 Ο πολιτικός έλεγχος του κινεζικού Διαδικτύου. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .432

10.5 Οι κινεζικοί κοινωνικοί αγώνες στην εποχή του Weibo . . . . . . . . . . . . . . .439

10.6 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .443

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .443

11. Η διαμοιραστική οικονομία των Airbnb, Uber και Upwork . . . . . . . . . . .447

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .447

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .447

11.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .448

11.2 Uber και Upwork: Το μοντέλο διαμοιρασμού

με πληρωμή ανά υπηρεσία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .449

11.3 Airbnb: Το μοντέλο ενοίκιο επί ενοικίου της καπιταλιστικής οικονομίας

του διαμοιρασμού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .465

11.4 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .480

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .481

12. Καπιταλισμός της πλατφόρμας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .483

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .483

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .483

12.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .483

12.2 Πλατφόρμες, κοινωνία της πλατφόρμας

και καπιταλισμός της πλατφόρμας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .484

12.3 Συνεταιρισμός της πλατφόρμας: Μια εναλλακτική κοινωνία

της πλατφόρμας πέρα από τον καπιταλισμό της πλατφόρμας; . . . . . . . . . .492

12.4 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .506

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .506

Fuchs_SocialMedia.indd 10

13. Wikipedia: Μια νέα δημοκρατική μορφή συνεργατικής εργασίας

και παραγωγής; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509

13.1 Επισκόπηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .509

13.2 Η κομμουνιστική ιδέα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .514

13.3 Επικοινωνία και κομμουνισμός . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .522

13.4 Η πολιτική οικονομία της Wikipedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .524

13.5 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .534

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .535

ΜΕΡΟΣ 3ο

ΜΕΛΛΟΝΤΑ

14. Τα κύρια προβλήματα των καπιταλιστικών μέσων κοινωνικής

δικτύωσης και οι εναλλακτικές λύσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .539

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .539

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .539

14.1 Η πραγματικότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης:

Δέκα προβλήματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .539

14.2 Ψηφιακή αλλοτρίωση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .542

14.3 Εναλλακτικές λύσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . . . . . . . .545

14.4 Συμπεράσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .567

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .568

15. Ένα μανιφέστο για πραγματικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης . . . . . . . . .571

Κύρια ερωτήματα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .571

Βασικές έννοιες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .571

15.1 Εισαγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .571

15.2 Ψηφιακές εναλλακτικές λύσεις: Συνεταιριστικές πλατφόρμες. . . . . . . . . .572

15.3 Ψηφιακές εναλλακτικές: Προς ένα Διαδίκτυο δημόσιας υπηρεσίας . . . . .582

15.4 Δέκα αρχές του επικοινωνιακού/ψηφιακού σοσιαλισμού . . . . . . . . . . . . . .591

15.5 Προς τα πραγματικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προς

μια νέα κοινωνία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .596

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .598

Βιβλιογραφία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .601