Τέσσερις διαδρομές με αφετηρία τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και τελικό προορισμό τη Δωδώνη -με ό,τι αυτή συμβολίζει για τον σημερινό ταξιδιώτη- συγκροτούν τα κεφάλαια αλλά και τον βασικό κορμό του λευκώματος. Το φυσικό ανάγλυφο, το κλίμα, το υγρό στοιχείο, η οικιστική οργάνωση, το θαλάσσιο, ποτάμιο και το χερσαίο δίκτυο επικοινωνίας, το παραγωγικό σύστημα εντός του αρχαιοελληνικού, του ρωμαϊκού και του ελληνορωμαϊκού, του βυζαντινού και του οθωμανικού απόηχου συνθέτουν τη διακριτή ταυτότητα της Ηπείρου και δείχνουν τη διαχρονική τους επιρροή στην πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική της ευρυχωρία.
Οι δρόμοι της Ηπείρου είναι φωτισμένοι με χρώματα που τα έβαψε ο χρόνος. Κοσμούνται με κάστρα, εκκλησίες, αρχοντικά, καλύβες, ξερολιθιές και γεφύρια. Και οι διαδρομές του συγγραφέα Μιχάλη Αράπογλου πόρρω απέχουν από έναν κλειστό, ορεινό, δυσπρόσιτο και φτωχό τόπο. Αντίθετα, καταδεικνύουν αρχαίες και νεότερες πορείες που έρχονται από τη θάλασσα, περνούν από κοιλάδες και οικισμούς, δίπλα από πηγαία ύδατα και ποτάμια, από πλαγιές βουνών και χαμηλούς αυχένες, και παραλληλίζονται με τους τραχείς γεωλογικούς σχηματισμούς. Είναι οι δρόμοι των προσκυνητών, των ταξιδευτών και των περιηγητών, των εμπόρων, των πραματευτάδων και των εισβολέων. Είναι οι δρόμοι των ανθρώπων της Ηπείρου -των μαγεμένων από τη δύναμη της Πίνδου, το πράσινο του Αχέροντα, το μαύρο των Πυλών του Άδη, τη μνήμη της Αχερουσίας. Είναι οι δρόμοι όσων ζεστάθηκαν στα Γιάννινα, την Κόνιτσα, την Πρέβεζα, την Αμφιλοχία, το Μέτσοβο ή την Άρτα.
Η ματιά είναι σύγχρονη. Το υλικό, όμως, συνδέεται με την ιστορικότητα και τη μοναδικότητα του κάθε ηπειρωτικού τόπου. Έτσι, άλλοτε επισημαίνεται το αρχαιοελληνικό, το ρωμαϊκό και το ελληνορωμαϊκό, άλλοτε ανιχνεύεται το βυζαντινό, το ενετικό ή το οθωμανικό κατάλοιπο, και άλλοτε πάλι αναγνωρίζεται η σύγχρονη Ελλάδα. Με το αισθητικά πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό αναδεικνύεται η σύνθεση του φυσικού, οικολογικού, παραγωγικού, οικιστικού, αρχιτεκτονικού και πολιτιστικού πλούτου της Ηπείρου έτσι όπως σωρεύτηκε στο πέρασμα των αιώνων. Ιδιαίτερη όμως έμφαση δίνεται στον 19ο και 20ό αιώνα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου των ημερών μας συγκροτήθηκε στη διάρκειά τους.
Νίκος Χαϊδεμένος
