Για την εμβληματική προσωπικότητα του Νίκου Πλουμπίδη, όπως την αποτυπώνει η πολιτική και κοινωνική του δράση μέσα από τις πρώτες γραμμές του κομμουνιστικού κινήματος, έχουν γραφεί πολλά. Η μεταχείριση που του επιφύλαξε το κόμμα του καθώς και τα περιστατικά της εκτελέσεώς του το 1954 χαρακτηρίζουν αφενός μια από τις αλληλοσυγκρουόμενες πλευρές των ελληνικών εκδοχών του σοσιαλισμού και αφετέρου το ασφυκτικό κλίμα της εποχής των πέτρινων χρόνων. Δεν υπάρχει, βέβαια, αμφιβολία ότι όσο παραμένουν ζωντανές οι καυτές μνήμες του παρελθόντος, η Ιστορία δυσκολεύεται να πει την τελευταία λέξη για τα δράματα που σημάδεψαν το πέρασμά της στη μεταπολεμική Ελλάδα. Η μελέτη ωστόσο των κειμένων του Πλουμπίδη, τα γράμματα κυρίως που έστειλε από τη φυλακή πριν εκτελεστεί, μας αποκαλύπτουν το σθένος, την καρτερία και το ψυχικό μέγεθος ενός ανθρώπου με αταλάντευτη πίστη στις αρχές και τις ιδέες τις οποίες υπηρέτησε σε όλη του τη ζωή. Αυτό το δίδαγμα συνάγεται σήμερα από το πολύτιμο αρχειακό υλικό που διέσωσε με εναγώνια φροντίδα σε δύσκολους καιρούς η Ιουλία Πλουμπίδη, ελπίζοντας ότι θα ερχόταν κάποτε η στιγμή να αποκατασταθεί η μνήμη του συντρόφου της. (. . .)

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]