Ο Φάουστ λαχταρτώντας την εκπλήρωση των ευγενικών σκοπων της ζωής, δέχεται να τον βοηθήσει ο Σατανάς σ` αυτήν. Δέχεται να του πάρει ο Μεφιστοφελής την ψυχή τη στιγμή που θα έχουν πια εκπληρωθεί οι σκοποί του. Ο Μεφιστοφελής φυσικά δεν έχει στον νου να τον βοηθήσει στην επιδίωξη κανενός ευγενικού σκοπού, μα μόνο να τον κυλήσει στον βούρκο. 

Τον γνωρίζει με ένα αγνό κορίτσι, τη Μαργαρίτα. Και, μολονότι ο Φάουστ νιώθει στην αρχή τον ευγενικό παλμό του καθάριου έρωτα, με την επίδραση του Μεφιστοφελή, τα λησμονέι όλα για να ριχτεί μόνο στην αισθησιακή ηδονή και απόλαυση. Έτσι θυσιάζει την ευτυχία της αγαπημένης του και γίνεται η αιτία του χαμού της, μα μαζί και της δικής του πτώσης. Δεν αργεί όμως να έρθει η στιγμή της πικρής μετάνοιας του Φάουστ, που νιώθει τη δύναμη της εθνικής συνείδησης που θα τον προφυλάξει από κάθε μελλοντικό παραστράτημα. Έτσι ο δρόμος που τον έφερε ο Μεφιστοφελής, για να τον καταστρέψει, τον οδήγησε στον ξεπεσμό, αλλά και στην ηθική ανύψωση.

Ό,τι υπολείπεται να δει ο αναγνώστης του πρώτου μέρους του έργου, είναι η πραγματοποίηση του δεύτερου στοιχείου της θείας γνώμης και της κύριας ιδέας του ποιητή. Έτσι το δεύτερο μέρος πραγματεύεται τον εσωτερικό και εξωτερικό δρόμο που ακολουθώντας ο Φάουστ κατορθώνει με τη διαρκή έρευνα και εργασία να φτάσει στην επίγνωση του ωραίου, στον καθαρό και ελεύθερο ανθρωπισμό, στον συνετό αυτοπεριορισμό.