Όταν ξέσπασε η παγκόσμια κρίση του covid-19, ξεκίνησε μια μεγάλη συζήτηση για το μέλλον των καπιταλισμών. Και ορισμένοι υποστήριξαν ότι οι «αυριανές μέρες» δεν θα πρέπει πλέον να θυμίζουν σε τίποτα τις «χθεσινές». Προς το παρόν, οι όποιες προ­βλέψεις προσκρούουν σε μια ριζική αβεβαιότητα που μας καλεί να είμαστε προσεκτικοί: θα χρειαστεί χρόνος για να ξεμπλέξουμε το κουβάρι των ευθυνών και να οικοδομήσουμε ενδεχομένως νέες εναλλακτικές.

Γι’ αυτό και πρέπει οπωσδήποτε να αντιληφθούμε τη δυναμική της κρίσης. Όπως έδειξε η περίφημη 18η Μπρυμαίρ του Λουβοδίκου Βοναπάρτη του Μαρξ (1852), οι καλύτερες «εν θερμώ» αναλύσεις γίνονται από συγγραφείς που μπορούν να διακρίνουν σε βάθος χρόνου τις τάσεις του συστήματος. Ο Ρομπέρ Μπουαγιέ, μείζων συντελεστής της οικονομικής Σχολής της Ρύθμισης –η οποία μελετά την οικονομία ως αναπόσπαστο τμήμα των κοινωνιών και της ιστορίας τους–, είναι ο πλέον κατάλληλος να ανταποκρι­θεί σε αυτή την πρόκληση. Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων κρίσεων, αποδείχτηκε η αξία αυτής της σχολής σκέψης, η οποία λαμβάνει υπόψη της τόσο τις αδράνειες που συντείνουν στην αναπαραγωγή του συστήματος όσο και τις δυνάμεις που το ωθούν σε μετασχηματισμό: η έκβαση δεν είναι ποτέ προδιαγεγραμμένη και, όσο περισσότερο διαρκούν οι κρίσεις, τόσο πιο απίθανη καθίσταται η επιστροφή στην προγενέστερη κατάσταση.

Στο ανά χείρας δοκίμιο, ο συγγραφέας μάς βοηθά να κατανοήσουμε τις διεργασίες που πυροδοτήθηκαν το 2020 και εξερευνά τις υπάρχουσες δυνατότητες. Η αποσταθεροποίηση των διεθνών σχέσεων, ο κατακερματισμός της Ευρωζώνης, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους και η άνοδος των λαϊκισμών είναι κάποια πιθανά σενάρια. Δεν θα πρέπει, όμως, να αποκλειστεί και μια μεγάλη στροφή προς ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, βασισμένο στη συμπληρωματική σχέση μεταξύ παιδείας, επαγγελματικής κα­τάρτισης, υγείας και πολιτισμού, που θα ανταποκρινόταν στα αιτήματα αλληλεγγύης των πολιτών και στις απαιτήσεις της οικολογικής μετάβασης.

* * *

Μνημειώδες έργο. Θα αφήσει εποχή.

Le Monde

* * *

Ο Ρομπέρ Μπουαγιέ γεννήθηκε το 1943 στη Νίκαια της Γαλλίας.

Σπούδασε στην École Polytechnique, στην École Nationale des Ponts et Chaussées και στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού.

Το 1978 εξελέγη διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) και το 1982 διευθυντής σπουδών (κα­θηγητής) στην Ανωτάτη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS). Από το 1974 έως το 2011 εργάστηκε στο Κέντρο Μελετών Cepremap, όπου δημιουργήθηκε μια κοινότητα επιστημόνων που απαρτιζόταν από τους Michel Aglietta, Jacques Mistral, Jean-Pascal Bé­nassy, Alain Lipietz και Hugues Bertrand και η οποία διατύπωσε τη «Θεωρία της Ρύθμισης»: δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε τα οικονομικά φαινόμενα επί τη βάσει αφηρημένων και αξιωματικών μοντέλων, αλλά λαμβάνοντας συνδυαστικά υπόψη τα ιστο­ρικά γεγονότα, τους πολιτικούς, νομικούς και πολιτιστικούς θεσμούς, καθώς και τους κοινωνικούς συσχετισμούς και το ιδεο­λογικό πλαίσιο της δημόσιας δράσης και των ιδιωτικών αποφάσεων.

Στα ελληνικά, έχει κυκλοφορήσει επίσης το βιβλίο του Η θεωρία της ρύθμισης (Εξάντας).