ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΤΣΑΚΑΛΟΥ
Μέσα απ΄ τα μάτια μας έφευγαν τα χρόνια. Δεκαετία του πενήντα και του εξήντα. Βλέπαμε με τα αθώα παιδικά μάτια μας γύρω μας έναν κόσμο που ζούσε, δούλευε, παντρεύονταν, ερωτεύονταν, έφευγε, μισούσε, αγαπούσε, πέθαινε κυνηγημένος απ΄ τη μοίρα του πάνω στη γη του και στα άγια και πονεμένα χώματα του σπιτιού, του χωριού του, της πατρίδας του. Το μακρινό Παραπέρα ότι άρχιζε να χαράζει μέσα στα λόγια του κόσμου, ότι είχε ανοίξει η Αυστραλία και η Αμερική και οι δυτικές συνοικίες των Αθηνών ότι άρχισαν να υποδέχονται τους «χωριάτες» των επαρχιών.
Ακόμα ο «παλιός κόσμος» ήταν ολοζώντανος και ζούσε στον δικό του χρόνο και τον δικό του ρυθμό. Κανένας δεν γνώριζε πού πηγαίναμε. Όλοι προχωρούσαν σπρώχνοντας την ύπαρξή τους και την ύπαρξη των δικών τους σε έναν κόσμο άγνωστο. Όμως ο «παλιός κόσμος» ακόμα ζούσε. Οι βαβάδες μας ζούσαν για να διηγηθούν τα χρόνια εκείνα και να μας εξηγήσουν αυτά που βλέπαμε με τα μάτια μας. Αλλά ούτε εμείς, ούτε εκείνοι είχαμε συνείδηση και πολύ περισσότερο γνώση του κόσμου που έφευγε και εκείνου που έρχονταν τρέχοντας πίσω μας, μέσα μας, δίπλα μας , μπροστά μας. Αυτόν τον κόσμο τον ονόμαζαν «πρόοδο, πολιτισμό» οι δασκάλοι μας στο σκολειό, χωρίς να έχουν καταλάβει ούτε τι χάναμε, ούτε την καταιγίδα που θα σκόρπιζε την κοινωνία, όπως τη γνωρίσαμε, στα πέρατα του ορίζοντα.
Και τότε είπαμε εμείς τη δουλειά μας, γεννιόμαστε, ζούσαμε, δουλεύαμε, παντρευόμαστε και πεθαίναμε. Κάθε σκαλοπάτι της ζωής μας δεν ήταν μόνο δικό μας, δεν υπήρχε μόνο για τη δική μας χρήση κι ανάγκη, ήταν και των δικών μας, των συγγενών μας και του χωριού μας. Η Γέννηση αφορούσε τους πάντες. Ο Γάμος αφορούσε τους πάντες. Ο θάνατος αφορούσε τους πάντες. Ακόμα και τους μη μετέχοντες! Ακόμα και τους «εχθρούς μας»!
Μια κορυφαία εκδήλωση της ύπαρξης των ανθρώπων είναι η αναπαραγωγή τους. Η αναπαραγωγή πάντα γίνονταν στην κοινωνία με κάποιους κανόνες, που διαμορφώνονταν κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και εξυπηρετούσαν την ομαλή εξέλιξη του χωριού, του σογιού, της οικογένειας και του κάθε ενός ξεχωριστά. Όταν μιλάμε για κανόνες εννοούμε πώς και με ποιο τρόπο γίνονταν η επιλογή του συντρόφου για την αναπαραγωγή του ανθρώπινου είδους. Όλες οι κοινωνίες, το κάθε χωριό, το κάθε σόι, το κάθε σπίτι είχε τους δικούς του ιδιαίτερους κανόνες. Φυσικά η επιλογή ήταν δικαίωμα του καθενός, αλλά, τότε, το ασκούσαν συχνά τα μεγαλύτερα άτομα της οικογένειας για λογαριασμό της. Ακόμα και οι μελλοντικοί γαμπροί και νύφες υποτάσσονταν συχνά (αυτός ήταν ο κανόνας σχεδόν) στην θέληση των μεγαλύτερων, που επέλεγαν το πρόσωπο, που θα εξασφάλιζε την ύπαρξη και τη δημιουργία και τη διατήρηση της οικογένειας και του σογιού.
Εμείς όλα αυτά τα βλέπαμε στις λεπτομέρειές τους να περνούν μπροστά απ΄τα μάτια μας και καλά καλά δεν τα καταλαβαίναμε. Μετείχαμε στις γιορτές και στα πανηγύρια , ακούγαμε τις προξενήτρες, που τα πήγαιναν και τα έφερναν, βλέπαμε τα αποτελέσματα, πηγαίναμε στους αρρεβώνες, ακούγαμε για τα λιγατοχάρτια, ακούγαμε για τις διαπραγματεύσεις για τις προίκες, ζούσαμε τους γάμους, αλλά είμαστε στην θέση του θεατή, που μάλιστα δεν γνώριζε ότι όλα αυτά χάνονταν ανεπίστρεπτα.
Κι έτσι , όπως συμβαίνει πάντα, όλα αυτά σαν χάθηκαν για πάντα τα είπαμε λαογραφία και κάποιος ανάμεσά μας, θέλεις από νοσταλγία, θέλεις από όποια εσωτερική του ανάγκη, προσπαθεί να τα καταγράψει και να μείνουν κτήμα μας. Αυτό κάνει και το βιβλίο, που έχετε στα χέρια σας, που ο φίλος Θοδωρής προσπαθεί να φύγει από τη θέση του μετέχοντος στη θέση του καταγραφέα ενός κόσμου που χάθηκε, ίσα που προλάβαμε να δούμε και πλέον τον ονομάζουμε λαογραφία και προσπαθούμε να τον κατανοήσουμε. Αξίζει τον κόπο να διαβάσουμε και να μπούμε στα άβαθα της ψυχής των ανθρώπων εκείνων που ίσα που τους προλάβαμε πάνω στη βάρκα του σύμπαντος. Ανέλαβε το έργο Θοδωρή να διηγηθείς κι εμείς ακούμε και θα προσπαθήσομε να καταλάβομε εκείνο το σκαλί της παρουσίας των ανθρώπων μας στη Γη.
ΛΕΥΚΑΔΑ. ΙΟΥΛΙΟΣ 2018